Geschiedenisles in historisch Berlijn

Brandenburger Tor Berlijn

15 juli - 19 juli 2018

Duitse vlag

Berlijn | Duitsland

Hotelbed

Schoenhouse Apartments 

Interrail trein icoon

Interrail trein

Na ons opwarmertje in Keulen begint de Europa Interrail rondreis nu echt wanneer we met de volle trein naar de hoofdstad van Duitsland afreizen. Berlijn is natuurlijk een geschiedenisbolwerk en omdat de vele gebeurtenissen relatief recent hebben plaatsgevonden, zien we dit duidelijk terug in het straatbeeld. We kennen de achtergrond van de twee wereldoorlogen, de Koude Oorlog en de val de Muur, maar nu hebben wij de ideale kans om ons erin te verdiepen en de overblijfselen ervan te beschouwen. 


Bebelplatz

We trappen de stedentrip Berlijn af met een tocht langs de vele bezienswaardigheden in het centrum die zich allemaal goed op loopafstand van elkaar bevinden. De eerste stop op de eerste dag is Bebelplatz, een plein dat in de 18e eeuw werd aangelegd als een centrum voor kunst en wetenschap waar het Staatsoperagebouw, de St. Hedwig Kathedraal en de Humboldt Universiteit zijn gevestigd. Hoewel het Staatsoperagebouw uit 1747 ons verrast met de (zeker in Berlijn) opvallende roze kleur, is het de katholieke kerk die hier van de buitenkant de show steelt. Deze kathedraal vormde in 1744 de eerste Katholieke kerk van Duitsland en is gebaseerd op het Pantheon in Rome. Vanaf de buitenkant is dit duidelijk herkenbaar, aan de binnenkant is hier een stuk minder van te zien door de afwezigheid van muurschilderingen en andere versieringen. 


Brandenburger Tor

Selfie Brandenburger Tor

Hierna lopen we over de Unter Der Linden, dé bekendste straat van Berlijn, naar het bekendste beeld van Berlijn, de Brandenburger Tor. Deze toegangspoort naar de oude stad is in 1788 (her)bouwd in opdracht van de Pruisische koning Frederik Willem II als herinnering aan het winnen van de Derde Silezische Oorlog tegen Oostenrijk. Kort na de voltooiing van de poort werd dit beeld meegenomen door Napoleon in 1806 om het als oorlogsbuit tentoon te stellen. Na de val van Napoleon keerde het beeld in 1816 terug naar Berlijn. Toch is het beeld dat er nu staat niet origineel: het oorspronkelijke beeld werd vernield tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gelukkig kon deze replica worden gemaakt, omdat de oorspronkelijke gietvorm zich nog in West-Berlijn bevond.

 

Hoewel de Quadriga zwaar beschadigd raakte tijdens feestelijkheden in 1989 wegens de val van de muur, pronkt de toegangspoort nu als nooit te voren in de volle zon en met de prachtige blauwe lucht op de achtergrond. Het is daarom niet vreemd dat deze bezienswaardigheid samen met het Fernsehturm, de skyline van Berlijn bepaalt. 


Holocaust Monument

Holocaust Monument Berlijn

Van de Brandenburger Tor is het slechts een paar minuten lopen naar het Holocaust Monument dat bestaat uit 2.711 grijze betonblokken tussen de 20 cm en 4,5 meter hoog. Het veld met de golvende blokken moet een gevoel van desoriëntatie en isolement oproepen en staat symbool voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind. Een doordachte boodschap die het monument mijn inziens goed overbrengt.

 

Waar in Berlijn overblijfselen van de muur en zelfs hele stadswijken onder de graffiti gespoten zijn, is het door de speciale chemische laag over de betonblokken niet mogelijk om dit gedenkwaardige monument te bekliederen. 


Tiergarten

Online hebben wij onszelf om 16:45 uur aangemeld voor een bezoek aan het Reichstag, dus we hebben nog een aantal uur stuk te slaan en waar kan dat beter dan in het aangrenzende en grootste stadspark van Europa? Tiergarten is het oudste park van Berlijn, aangelegd in 1527. Destijds was dit een voormalig koninklijk jachtgebied dat in 1744 opengesteld is voor publiek en is aangekleed met bruggetjes, vijvers, standbeelden etc. Het park is niet direct gelegen aan woonwijken waardoor het geen grote rol speelt in het dagelijkse leven van de Berlijners. Er zijn inderdaad weinig mensen op de been en het park oogt rustiek. Wellicht mede hierdoor voelen sommige mensen zich comfortabel om volledig naakt te liggen in het park. We waren hiervoor gewaarschuwd en inderdaad komen we een man tegen die (gelukkig op gepaste afstand) met zijn benen wijd zonder kleren ligt te zonnen op een kleedje. Ieder zijn hobby....

Eenmaal aangekomen in het centrale middelpunt van het stadspark besluit ik zonder Tessa (die het aanbod van nog eens 285 traptreden afsloeg) de overwinningszuil ‘’Siegessäule’’ te beklimmen. De zuil is één van dé herkenningspunten van Berlijn met de stralende Victoria – godin van de overwinning – bovenop. De Siegessäule (gebouwd tussen 1864-1873) werd opgericht op verzoek van keizer Wilhelm I om de overwinning van Pruisen op Frankrijk, Oostenrijk en Denemarken te herdenken. Toentertijd stond de Siegessäule nog voor de Reichstag, de nazi’s hebben haar echter verplaatst naar haar huidige locatie te midden van Tiergarten. Eenmaal boven heb je weinig ruimte om rond te lopen op het 69 meter hoge uitzichtpunt, maar hier heb je wel een fantastisch uitzicht over het park. 

 



Reichstag

Reichstag koepel Berlijn

Laatste halte op onze eerste dag in Berlijn is het Duitse Parlementsgebouw, ook bekend als Reichstag. Het gebouw werd in 1894 in gebruik genomen en na de hereniging van Duitsland is er nipt gekozen om de zetel van het Parlement opnieuw in de hoofdstad te vestigen (dit was tijdelijk in Bonn). Met de bevestiging van onze aanmelding mogen we doorlopen naar het beveiligingsapparaat waar we door een soort vliegveld controle heen moeten voordat we door de pünktliche Duitsers stap voor stap worden toegelaten tot het Parlementsgebouw.

 

Helaas zijn we net in Berlijn in de week dat de glazen Dome gesloten is, waardoor ons alleen een bezoek aan het dak resteert van waar we mooi 360 graden uitzicht hebben over de stad. Verder stelt het bezoek weinig voor. Overigens vervult een Nederlander een belangrijke rol in de geschiedenis van het Reichstag. Zo werd in 1933 het gebouw zwaar beschadigd door een aangestoken brand. Men vermoedde de Nederlandse communist Marinus van der Lubbe. Hoewel nooit bewezen is dat de Nederlander het vuur aanstak, is hij er door de Nazi’s wel voor ter dood veroordeeld. Dezelfde Nazi’s grepen dit moment meteen aan door de noodtoestand uit te roepen en daarmee ook de nazi dictatuur verder vorm te geven.


Gedenkstätte Berliner Mauer

Dag twee in Berlijn staat in het teken van de Berlijnse Muur, samen met WOII toch wel de reden dat we deze stad vol met historische verhalen willen ontdekken. Met de metro reizen we naar Berliner Strasse om daar de overblijfselen van de muur te zien en de verhalen te lezen die de muur op deze plek met zich meebracht, waaronder de uiteenlopende spectaculaire vluchtpogingen. Deze plek genaamd Gedenkstätte Berliner Mauer verschaft ons veel interessante informatie over het ontstaan van de muur en de gevolgen hiervan voor de lokale bewoners. Het documentatiecentrum bevindt zich aan de andere kant van de Bernauer Straße. Hier zijn onder meer seminarruimtes en tentoonstellingen ondergebracht. Ook de uitzichttoren maakt deel uit van het documentatiecentrum. Vanaf een platform, dat zich op de vijfde verdieping bevindt, zien we een stuk van het grensgebied en een oude wachttoren. 


Gendarmenmarkt

Gendarmenmarkt

Op de Gendarmenmarkt vinden we een drietal noemenswaardige gebouwen terug:

  • Franzosischer Dom
    Deze Franse dom is de oudste en is gebouwd door de hugenoten die Frankrijk ontvlucht waren tussen 1701 – 1705.
  • Konzerthaus
    Imposant theater gebouwd uit 1821. 
  • Deutsche Dom
    De Duitse Dom is voor de protestanten en is gebouwd in 1708 aan de zuidelijke kant van het plein. Door een brand verwoest in 1945 en na de hereniging werd de kathedraal in 1996 heropend als museum van de Duitse geschiedenis.

 

Bij elkaar vormt dit voormalige marktplein een fraai aanzicht met twee bijna identieke kerken met daartussen het concertgebouw. In december pronkt hier één van de grote kerstmarkten van Berlijn. Een prima locatie zo denken wij. 


Checkpoint Charlie

Checkpoint Charlie

Checkpoint Charlie vormt samen met de Berline Strasse en East Side Gallery (die we een dag later zullen bekijken) de drie overblijfselen van de muur die je kunt bezoeken. Checkpoint Charlie is zonder twijfel de meest toeristische van de drie. Je kunt er voor een paar euro op de foto met de zogenaamde grensbewakers die een replica van de grensovergangspost beheren. Het enige wat nu nog echt is  hieraan, is dat de grensovergang tussen de voormalige Amerikaans en Russische sector op exact dezelfde locatie is gevestigd als vroeger. Het contrast met het verleden is groot, want waar de grenspost vroeger in niemandsland stond, zijn er nu langs beide kanten drukke verkeerswegen.

 

Voor buitenlanders was Checkpoint Charlie de enige mogelijke doorgang om met de auto of bus naar Oost-Berlijn te komen. Voor nu is het leuk om hier even een snel een kijkje te nemen, maar wie op zoek is naar meer achtergrondinformatie over de muur of een impressie wilt krijgen van hoe dit er oorspronkelijk uitzag, kan beter andere locaties bezoeken.


Panoramapunkt

Panoramapunkt Berlijn

Met een aantal flinke wolkenkrabbers is Potsdamer Platz het belangrijke zakencentrum van de Duitse hoofdstad. Vanaf 1961 liep de Berlijnse muur dwars door dit plein (stukjes van de muur zijn over), maar nu is het een bruisend plein dat ook een futuristisch overdekt winkelcentrum herbergt, genaamd Arkaden. Helaas kunnen we de ingang hiervan moeilijk vinden en omdat het dagschema vol is en dit ook niet zo belangrijk is, laten we het voor wat het is. We zijn naar Potsdamer Platz gekomen om met de snelste lift van Europa (binnen 20 seconden brengt deze je naar 100 meter hoogte) het Panoramapunkt te bereiken. Vanaf de 24e en hoogste verdieping heb je een 360 graden view over de hele stad.

 

De Fernsehturm TV toren is een Berlijns icoon, maar in onze planning past een bezoek aan de Panoramapunkt beter en dit vormt als een uitkijkpunt een prima alternatief. Binnen in het restaurant genieten we met een drankje nog even van het fantastische uitzicht.    


Spy Museum

We eindigen onze tweede dag in Berlijn in het Duitse Spy Museum. In dé stad die jarenlang bol stond van de spionnen en waar de geheime diensten continu op zoek waren naar nieuwe informatie, duiken wij onder in de wereld van de KGB, CIA, MI6, Stasi, James Bond en Homeland. Het museum is modern en zit vol met interactieve spy games: van het zoeken naar afluisterapparatuur tot het maken van een morse code, het is allemaal mogelijk.

Zo vond ik mezelf op een gegeven moment tijgerend terug waar ik als een volleerd 007-agent probeerde de laserstralen te ontwijken. Aanvankelijk lukte dit prima, maar op het laatste gedeelte werden de bewegende laserstralen mij toch te veel. Wat dit museum ook interessant maakt is dat het de geschiedenis van spionage vertelt en hoe de werkwijze van inlichtingendiensten en spionagetechnieken door de jaren heen is veranderd. Bovendien is dit thema actueler dan ooit met Facebook, fake news, bots, misleiding, propaganda en datalekken. Ook aan dit onderwerp is aandacht besteed. 


Berliner Dom

Berliner Dom Berlijn

Waar we de eerste twee dagen in Berlijn respectievelijk 11 en 12 km hebben gelopen, besluiten we voor de derde dag rustiger aan te doen en een bezoek aan het Charlottesbrug kasteel te skippen. We dompelen onszelf voor een paar uur onder in de Berlijnse geschiedenis bunker, op de plek waar Hitler zijn laatste dagen beleefde. Deze geschiedkundige attractie moet nog even wachten, want eerst doen we de enige echte Berliner Dom aan. Een machtig gebouw dat plaats biedt aan crypten van diverse Pruisische koningen en het Wereldberoemde Sauerorgel. We besluiten door de hoge entreeprijs van € 7 p.p. de binnenkant te laten voor wat het is en de kerk van een afstandje te bewonderen.

 

Als tegenhanger van de Sint-Pieter Basiliek in Rome, is het exterieur van de kerk rijkelijk versierd voor een Protestantse Kerk. Hoewel het uiterlijk anders doet vermoeden is de Kerk pas tussen tussen 1894 en 1905 gebouwd. En zoals bij wel meer Berlijnse architectonische bezienswaardigheden beklijft je het gevoel dat hoewel de gebouwen prachtig zijn (veel zuilen, mooie afwerking, goede staat) ze niet altijd even sterk of geloofwaardig overkomen. Dit komt omdat de gebouwen meestal niet zo historisch zijn als het lijkt en omdat er veelal sprake is van een replica en/of renovatie is van de oorlog. Voordeel is wel dat alles in optimale staat verkeert en er goed uitziet. 


Berliner Story Bunker

Berliner Story Bunker

De Berliner Story Bunker biedt twee verschillende tentoonstellingen aan, namelijk de ‘Hitler – How Could It Happen’ en de ‘Berlin Story Museum’. Eerstgenoemde vertelt gedetailleerd en in chronologische volgorde het levensverhaal van Adolf Hitler en laatstgenoemde expositie is een audiotour over de volledige geschiedenis van Berlijn. Omdat beide voorstellingen ons interesseren nemen we het combiticket en bekijken we ze allebei. We starten met het levensverhaal van Hitler en de oorlog waar hij de wereld in sleept. Het verhaal is logisch opgebouwd en laat in detail zien hoe historische gebeurtenissen een middelmatige schilder langzaam hebben veranderd in een dictator en massamoordenaar.

 

De Tweede Wereldoorlog bezit zo ontzettend veel verhalen en het is knap hoe goed en volledig deze expositie zoveel kanten van het verhaal belicht, inclusief de belangrijke en lange aanloop van de oorlog. De expositie eindigt in een zeer realistische namaakbunker waar Hitler en zijn trouwste volgelingen hun laatste weken doorbrachten. Het museum houdt ons drie uur geboeid en zet ons ook na afloop nog aan het denken. Hierna doen we een stuk korter over de andere expositie m.b.t. de geschiedenis van Berlijn. Fijn is dat de audiotour in het Nederlands beschikbaar is en we per onderwerp kunnen kiezen waar we meer over willen horen. 


East Side Gallery

Na het bezoek aan de bunker vol met geschiedenis rest ons nog één bezienswaardigheid in Berlijn die we niet willen missen en dat is de East Side Gallery.  Deze 1.316 meter lange muur is niet alleen het grootste overblijfsel van de Berlijnse Muur, het vormt ook het grootste openbare kunstwerk ter wereld. In 1990 zijn namelijk 118 kunstenaars uitgenodigd om hun visie over vrijheid op de muur te tekenen. We lopen het restant van de muur helemaal af en nemen op verschillende plekken foto’s waar de muurschilderingen onze aandacht trekt. Geheel in stijl met de East Side Gallery staat deze overgebleven stuk muur in een rauw gedeelte van Berlijn waar de mensen, gebouwen en sfeer merkbaar anders zijn dan in de rest van de hoofdstad. 


Conclusie Berlijn

Berlijn heeft op ons allebei veel indruk gemaakt, omdat de stad zoveel interessante historie bezit uit een jong verleden. Cultuur snuiven in Berlijn betekent gewoon veel geschiedenislessen en duistere verhalen. De stad brengt dit goed over en het is positief dat het d.m.v. netjes onderhouden overblijfselen en monumenten, zich niet verschuilt voor haar verleden. Daarnaast is Berlijn een stad met een aansprekende skyline, mooie opgeknapte gebouwen uit de laatste eeuwen en uiteenlopende stadswijken. 

✅ Aanrader voor iedere Europeaan met historisch besef.

✅ Een stad met meerdere gezichten, veel variatie in stadswijken.

✅ Ontzettend veel te zien en te doen. 

✅ De stad is ruim opgezet en voelt daarom totaal niet overvol. Van massatoerisme geen sprake!

 

⁠⁠⁠⁠ Winkels zijn in de hele stad gesloten in het weekend.

⁠⁠⁠⁠ Veel mooie gebouwen met een Romeins/Griekse bouwstijl voelen niet 'echt' aan doordat ze eigenlijk helemaal niet zo oud zijn en veelal ook nog eens zijn herbouwd na de oorlog. 

 

TIP: kom even uit de drukke stad en breng een middagje door in het Tiergarten park waar je de Siegessäule kunt beklimmen voor een mooi uitzicht over het park.


Foto's Berlijn